Prezydent podpisał prawo holdingowe

Dnia 4 kwietnia 2022 r. Prezydent podpisał rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy kodeks spółek handlowych (KSH) oraz niektórych innych ustaw (druk 1515). Wcześniej Sejm odrzucił uchwałę Senatu odrzucającą projekt ustawy. Z uwagi na to, nowe przepisy odnoszą się w dużej mierze (ale nie tylko!) do relacji prawnych między spółkami dominującymi a ich spółkami zależnymi, stąd określane są często jako tzw. „prawo holdingowe”.

Poniżej przypominamy krótko najważniejsze zmiany, które do polskiego porządku prawnego wprowadza przedmiotowa nowelizacja KSH.

Prawo holdingowe 

W polskim porządku prawnym po raz pierwszy pojawiają się regulacje dot. prawa grupy spółek (prawa holdingowego), odnoszące się do wprost do holdingów faktycznych.

Wprowadzona zostaje ustawowa definicja „grupy spółek” – jako spółki dominującej i spółki albo spółek zależnych, będących spółkami kapitałowymi, kierującymi się wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Warto podkreślić, że w myśl ustawy „grupa spółek” jest kwalifikowanym stosunkiem dominacji i zależności między spółkami, które kierują się wspólną strategią gospodarczą. Należy zatem odróżnić „grupę spółek” od „zwykłego” stosunku dominacji i zależności między spółkami, o którym mowa w art. 4 § 1 pkt 4 KSH. Kluczowe dla prawa grupy spółek jest to, że spółka dominująca i zależna należące do grupy spółek mają obowiązek uwzględniać również „interes grupy spółek” obok własnego interesu każdej z tych spółek.

Uczestnictwo w grupie spółek jest dobrowolne. Wymaga powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) spółki zależnej ze wskazaniem spółki dominującej oraz ujawnienie uczestnictwa w grupie przez wpisanie wzmianki do rejestru.

Spółka dominująca może wydawać spółce zależnej uczestniczącej w grupie wiążące polecania dotyczące prowadzenia spraw spółki.

Więcej na temat instytucji wiążących poleceń i odpowiedzialności za ich wykonanie: https://altoadvisory.pl/aktualnosc/aktualnosci/corporate-pulse-prawo-holdingowe-trafilo-do-sejmu-co-moze-sie-zmienic/.

Zmiany w zakresie prawa  przymusowego wykupu i odkupu udziałów (akcji) wspólników mniejszościowych (squuze-out i sell-out)

Ustawodawca zwiększył dostępność skorzystania z instytucji przymusowego wykupu udziałów (akcji) – squuze out, wyprowadzając tę instytucję również w sp. z o.o. Dotychczas squuze out był dostępny jedynie na gruncie przepisów dotyczących S.A. Dodatkowo (zarówno w przypadku S.A. jak i sp. z o.o.) zliberalizowane zostały progi ustawowe do jej zastosowania  – zasadniczo przymusowy wykup może dotyczyć udziałów lub akcji reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która dysponuje co najmniej 90 % kapitału zakładowego (dotychczas squuze out był możliwy jedynie wobec akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących nie więcej niż 5 % kapitału zakładowego przez akcjonariuszy reprezentujących co najmniej 95 % kapitału zakładowego).

Identyczne rozwiązania ustawowe – tj. wprowadzenie instytucji również w sp. z o.o., liberalizacja przesłanek zastosowania (identyczne jak w przypadku squueze out) znalazły zastosowanie do instytucji sell-out – przymusowego odkupu udziałów/akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.

Warto zaznaczyć, że powyższe (nowe regulacje) dotyczące squuze-out albo sell-out mają zastosowanie do spółek uczestniczących w grupie spółek. Niezależnie od tego dotychczasowy mechanizm squuze out (sell-out) na zasadach ogólnych dla prywatnej S.A. (art. 418 KSH), w tym przesłanki jego zastosowania, pozostają bez zmian.

Szersze uprawnienia rad nadzorczych, efektywniejszy nadzór

Nowe przepisy zakładają skonkretyzowanie praw i obowiązków rady nadzorczej, aby zwiększyć efektywność nadzoru w spółkach kapitałowych. Nowelizacja KSH kładzie nacisk również na efektywność zachowania równowagi informacyjnej pomiędzy zarządem a członkami rady nadzorczej oraz na mechanizmy kontrolne przysługujące radom nadzorczym.

Przepisy wprowadzają m.in.: prawo rady nadzorczej do żądania sporządzenia/przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań, wyjaśnień, obowiązek zarządu do udzielania z własnej inicjatywy niektórych określonych informacji radzie nadzorczej, nowe obowiązki sprawozdawcze rady nadzorczej, regulacje dotyczące komitetów rad nadzorczych, nowy instrument w postaci doradcy rady nadzorczej (podmiotu zewnętrznego posiadającego wiedzę fachową i kwalifikacje do zbadania określonych zagadnień).

Zmiana zasad odpowiedzialności członków zarządu i członków rad nadzorczych

Zasady odpowiedzialności członków organów spółek kształtowane będą w oparciu o kategorię „osądu biznesowego” – zasadę biznesowej oceny sytuacji (ang. business judgement rule). W nowelizacji KSH wprost przewidziano obowiązek lojalności członków zarządu i rady nadzorczej spółek kapitałowych. Członek organu obowiązany jest przy wykonywaniu swoich obowiązków do dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz do zachowania lojalności wobec spółki. W praktyce w oparciu o zasadę biznesowej oceny sytuacji członek organu nie narusza obowiązku dołożenia staranności, jeśli przy wykonywaniu swoich obowiązków zasięgnął opinii, analiz, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu przez niego oceny.

Nowy sposób ukształtowania kadencji i mandatów członków organów spółek

Nowelizacja przesądza wątpliwości doktryny i orzecznictwa dotyczące ustalania momentu wygaśnięcia mandatu w związku z upływem kadencji. Zasadniczo kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych (chyba że umowa spółki stanowi inaczej).

Rozszerzony katalog osób wyłączonych z pełnienia funkcji w organach spółek

Rozszerzony został katalog osób wyłączonych od możliwości bycia członkiem organu, likwidatorem, prokurentem. Rozszerzenie katalogu osób wyłączonych, związane jest z rozszerzeniem katalogu  przestępstw, za które nie może być skazana prawomocnym wyrokiem osoba, której ma być członkiem organu, likwidatorem lub prokurentem w spółce. W części karnej KSH pojawiły się przy tym dodatkowe typy przestępstw.

Szerzej na temat odpowiedzialności członków organów w spółkach kapitałowych w oparciu o nowe przepisy przeczytasz w artykule Urszuli Brzezińskiej-Grzędy i Tomasza Fiałka (ALTO) : www.rp.pl/abc-firmy/art35880281-odpowiedzialnosc-czlonkow-organow-spolek-zmiany-w-ksh